Υπερβόσκηση

Η ΥΠΕΡΒΟΣΚΗΣΗ

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ - ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η υπερβόσκηση είναι ένα από τα βασικότερα αίτια της καταστροφής των δασών και των βοσκοτόπων. Έχει πραγματικά ολέθριες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η υπερβόσκηση συντελείται όταν πέφτουν στα σαγόνια των αιγοπροβάτων πουρνάρια-θάμνοι-δέντρα-αγριόχορτα και μετατρέπονται σε καμένη γη. Αν το δάσος ή η χορτολιβαδική έκταση καεί, μπορεί να αναγεννηθεί, αν υπερβοσκηθεί όχι. Ερημοποιείται και παρασύρεται εύκολα, εξαφανίζεται.

Η ανεξέλεγκτη και εντατική υπερβόσκηση αιγοπροβάτων σε περιοχές όπου υπάρχουν ελάχιστοι φυσικοί χώροι βλάστησης έχει καταστροφικές επιδράσεις στην τοπική χλωρίδα. Στα μικρά νησιά και τις νησίδες οι οποίες χαρακτηρίζονται από ποικίλη χαμηλή βλάστηση, παρατηρούμε ότι τα τελευταία χρόνια η βλάστηση έχει σχεδόν υποχωρήσει, ακόμη και στα πιο ανθεκτικά στη βόσκηση φυτά. Στα μεγαλύτερα νησιά όπου υπάρχουν μεγάλα δάση, τα δέντρα βρίσκονται έως το ύψος που φτάνουν τα αιγοπρόβατα, ενώ παράλληλα έχει μηδενιστεί ο ρυθμός ανανέωσης των δασών. Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι ακατοίκητες βραχονησίδες αποτελούν σημαντικούς σταθμούς κατά τη μετανάστευση πολλών προστατευόμενων ειδών πουλιών, αλλά και χώρο αναπαραγωγής για πολλά από αυτά τα είδη πουλιών. Η υποβάθμιση της χλωρίδας μετατρέπει τις νησίδες και τις βραχονησίδες σε ακατάλληλους οικοτόπους για τα είδη αυτά.

Έχει παρατηρηθεί ότι όταν για διάφορους κοινωνικούς ή οικονομικούς λόγους, η ανθρωπογενής πίεση στα οικοσυστήματα μειωθεί, η βλάστηση στις μη ερημοποιημένες περιοχές ανακάμπτει. Μια μείωση της βοσκητικής πίεσης μπορεί να αυξήσει την βιοποικιλότητα με την δημιουργία μικρών ξέφωτων μέσα στην βλάστηση. Η βόσκηση των προβάτων επίσης είναι λιγότερο επιζήμια για τα οικοσυστήματα γιατί τρέφονται κυρίως με ποώδη φυτά και ζωοτροφές.

Οι καταστροφικές πλημμύρες και η εκτεταμένη διάβρωση των εδαφών στην Κάσο είχαν μεγάλη σχέση με την ανεξέλεγκτη βόσκηση των γιδιών. Τουλάχιστον 12.000 ζώα τριγυρνούσαν στα μόλις 64 τετραγωνικά χιλιόμετρα του νησιού και έσκαβαν το χώμα σκαρφάλωναν στα δέντρα και κατέβαιναν στη χωματερή μήπως βρουν κάτι να φάνε. Λόγω της υπερβόσκησης εμφανίστηκαν έντονα τα σημάδια της και η οικολογική κατάρρευση του οικοσυστήματος ήταν προ των πυλών. Δυστυχώς η τήρηση του οικογενειακού κοπαδιού, με χρήματα που έστελναν οι ξενιτεμένοι, ήταν κάτι σαν τη συντήρηση του πατρικού σπιτιού. Μέχρι που ξαφνικά τα γίδια στην Κάσο έχουν τώρα στο αφτί τους ένα κίτρινο σκουλαρίκι, το οποίο πιστοποιεί ότι το συγκεκριμένο ζώο, είναι ένα απο τα λίγα που θα συντηρούν πλέον οι βοσκότοποι του νησιού.

Τον Ιούνιο του 2002 η Ιρλανδία καταδικάστηκε από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών κρατών για δύο λόγους ? πρώτον επειδή δεν προστάτευσε τα 25.000 εκτάρια που καλύπτει η ζώνη ειδικής προστασίας στην κομητεία mayo από τις ζημίες λόγω διάβρωσης που προκαλούσε η υπερφόρτωση των βοσκοτόπων με προβατοειδή και δεύτερον επειδή δεν προστάτευσε τα ευρύτερα ενδιαιτήματα της χιονοκότας από παρεμφερείς ζημίες. Η Ιρλανδία παραβίασε επομένως τις διατάξεις της οδηγίας για την διατήρηση των αγρίων πτηνών. Κατόπιν αυτού η χώρα έλαβε μέτρα για την μείωση του αριθμού των προβατοειδών στους ιρλανδικούς λόφους μετά την απόφαση του δικαστηρίου, τα οποία εάν δεν επιφέρουν αποτέλεσμα μετά από το χρονικό διάστημα των 4 ετών διατρέχει τον κίνδυνο να υποχρεωθεί να καταβάλει υψηλό πρόστιμο.

Στην Ελλάδα τώρα είναι επείγουσα ανάγκη να σταματήσει η πρακτική των επιδοτήσεων με βάση τον αριθμό των αιγοπροβάτων και να θεσπιστεί ενίσχυση που να θέτει όρια λαμβάνοντας υπόψη την βοσκοικανότητα των βοσκοτόπων και την τήρηση ορθής βιώσιμης και ελεγχόμενης κτηνοτροφικής πρακτικής για την προστασία των οικοσυστημάτων. Να τεθούν περιοριστικοί κανόνες για την διάνοιξη και συντήρηση των αγροτικών δρόμων κυρίως στις ορεινές περιοχές. Οι προτάσεις για την κτηνοτροφική διαχείριση στα υποβαθμισμένα οικοσυστήματα δεν θα πρέπει να προσανατολίζονται στην απαγόρευση της βόσκησης και την αντικατάσταση των χαμηλότερων φυτών με ψηλότερα ή και δάση. Θα πρέπει να έχουν στόχο την ισορροπία μεταξύ της βλάστησης. Σε περιοχές που βρίσκονται σε κίνδυνο να ανασταλεί η βόσκηση για 2 έως 15 χρόνια ανάλογα με τον βαθμό της υποβάθμισης. Να ξαναχρησιμοποιηθούν οι παραδοσιακές πρακτικές βόσκησης με τη χρήση κυκλικού συστήματος διετούς αγρανάπαυσης των βοσκούμενων ζώων. Να γίνονται σπορές με φυτά που θα βελτιώσουν την αποδοτικότητα της κτηνοτροφίας και θα προστατεύουν τα επικλινή εδάφη από τη διάβρωση κατά τους χειμερινούς μήνες. Να περιοριστεί η ανοιξιάτικη βόσκηση και η χειμερινή σε επικλινή εδάφη με χορήγηση επιπρόσθετης τροφής. Να λειτουργήσουν συστηματικά προγράμματα αναδασώσεων στις περιοχές που είναι χαρακτηρισμένες ως δασικές. Οι αναδασώσεις να γίνονται λαμβάνοντας υπόψη την υφισταμένη βιοποικιλότητα και την προστασία των ενδημικών ειδών.